Độ chua trong đất ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của cây trồng. Vì đất là nơi diễn ra mọi quá trình sinh trưởng và hấp thu dinh dưỡng. Tuy nhiên, trong nhiều hệ canh tác hiện nay, tình trạng đất bị chua (độ pH thấp) ngày càng phổ biến, đặc biệt ở các vùng trồng lâu năm, sử dụng nhiều phân hóa học hoặc có mưa lớn kéo dài.
Đất chua không chỉ làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng, mà còn làm độc rễ, kìm hãm sự phát triển của vi sinh vật có lợi, khiến năng suất sụt giảm đáng kể.
Độ chua của đất (Soil acidity) được xác định bằng giá trị pH, phản ánh nồng độ ion H⁺ trong dung dịch đất.
Trong canh tác nông nghiệp, pH lý tưởng cho hầu hết cây trồng dao động từ 6,0 – 6,8. Khi pH giảm xuống dưới 5,5, nhiều nguyên tố như Nhôm (Al), Sắt (Fe), Mangan (Mn) trở nên hòa tan mạnh và gây độc, trong khi các chất dinh dưỡng thiết yếu như Canxi (Ca), Magiê (Mg), Lân (P) lại bị cố định hoặc rửa trôi.
Độ chua của đất hình thành do mất cân bằng giữa các cation kiềm (Ca²⁺, Mg²⁺, K⁺, Na⁺) và các cation acid (H⁺, Al³⁺) trong dung dịch đất. Khi lượng cation kiềm bị rửa trôi hoặc thay thế bởi H⁺ và Al³⁺, độ pH giảm, đất trở nên chua.
Các cơ chế chính gồm:
Việc bón thừa phân đạm (đặc biệt là urê, (NH₄)₂SO₄, NH₄NO₃) là nguyên nhân hàng đầu làm tăng độ chua.
Khi cây hấp thu NH₄⁺, quá trình oxy hóa chuyển NH₄⁺ thành NO₃⁻ sinh ra ion H⁺ – làm giảm pH đất.
Phản ứng hóa học:
NH4++2O2→NO3−+2H++H2O
Nếu không có đủ Ca²⁺ hoặc Mg²⁺ để trung hòa, H⁺ tích tụ làm đất bị chua.
Hậu quả:
Ở vùng có lượng mưa >1500 mm/năm, các cation kiềm như Ca²⁺, Mg²⁺, K⁺ bị rửa trôi sâu xuống tầng đất dưới, trong khi ion H⁺ và Al³⁺ chiếm ưu thế trong tầng mặt làm đất bị chua dần.
Đặc điểm vùng đất dễ chua:
Chất hữu cơ phân hủy không hoàn toàn (do yếm khí, ẩm ướt) sinh ra các acid hữu cơ như acid humic, fulvic, oxalic, citric,… làm giảm pH đất.
Biểu hiện:
Các bài viết liên quan:
Đất úng nước lâu ngày làm giảm oxy dẫn đến việc vi sinh vật yếm khí hoạt động mạnh, sinh ra acid sulfuric (H₂SO₄) và acid hữu cơ, khiến pH đất giảm nhanh.
Đặc biệt ở đất phèn (acid sulfate soils), quá trình oxy hóa pyrit (FeS₂) khi đất khô hoặc bị xáo trộn sẽ sinh ra H₂SO₄ cực mạnh.
Phản ứng:
2FeS2+7O2+2H2O→2Fe2++4SO42−+4H+
Khi cây hấp thu nhiều cation (K⁺, Ca²⁺, Mg²⁺) mà ít hấp thu anion (NO₃⁻, H₂PO₄⁻), nó sẽ giải phóng H⁺ vào đất để cân bằng điện tích, từ đó làm đất chua hơn.
Khí SO₂ và NOₓ từ công nghiệp và giao thông khi kết hợp với hơi nước sẽ tạo H₂SO₄ và HNO₃, gây mưa acid.
Khi mưa acid thấm vào đất, các hợp chất này làm giảm pH nghiêm trọng, đặc biệt ở đất nghèo bazơ.
Các loại vôi thường dùng:
Nguyên tắc bón vôi:
Tăng độ chua trong đất là hệ quả của nhiều yếu tố tương tác, từ thiên nhiên (mưa, phong hóa) đến con người (bón phân, quản lý sai). Nếu không kiểm soát, đất sẽ nhanh chóng mất khả năng sinh sản, rễ cây bị tổn thương, năng suất giảm sút.
Độ chua của đất không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của cây trồng mà còn là yếu tố quyết định sự sinh thái của hệ đất. Việc hiểu và quản lý các nguyên nhân gây chua cho đất là rất quan trọng để duy trì và cải thiện năng suất nông nghiệp, cũng như bảo vệ môi trường đất trong các hệ sinh thái khác nhau.
Các bài viết liên quan:
Với đội ngũ nhân sự hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nhập khẩu và kinh doanh phân bón, giải pháp dinh dưỡng cây trồng từ Châu Âu, Dynagro cam kết cung ứng những sản phẩm với chất lượng như đúng cam kết, mang hiệu quả bền vững, góp phần nâng tầm nông sản Việt trên thị trường thế giới.
Quý doanh nghiệp, quý đối tác quan tâm đến các dòng sản phẩm hữu cơ từ Châu Âu, xin liên hệ hotline (028) 6686 5593 để được tư vấn chi tiết và tận tình.
